दाङ । घोराही उपमहानगरपालिका वडा नम्बर १६, सर्रामा १८ वर्षअघि स्थापना भएको उमाशंकर बाल अस्पताल अहिले भग्नावशेषको रूपमा परिणत हुँदैछ । विशेषज्ञ बाल अस्पतालको रूपमा निर्माण गरिएको यो अस्पताल हालसम्म सञ्चालनमा आउन नसक्नु दुखद विडम्बना हो । क्षेत्रफल र भौतिक संरचनाको हिसाबले समृद्ध यो अस्पताल यतिबेला बेवारिसे अवस्थामा छ । घोराही–तुलसीपुर सडक खण्डको छेउमै अवस्थित यो अस्पताललाई सञ्चालनमा ल्याउने विषयमा सम्बन्धित निकायहरूको मौनता झनै चिन्ताजनक छ । यो अवस्थाले स्थानीय समुदायमा निराशा मात्र होइन, सार्वजनिक सम्पत्तिको दुरुपयोग र अव्यवस्थापनको गम्भीर प्रश्न पनि उब्जाएको छ । उमाशंकर बाल अस्पतालको स्थापना एउटा महत्वाकांक्षी योजनाको हिस्सा थियो । दाङ जिल्ला र आसपासका क्षेत्रका बालबालिकाहरूलाई गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवा प्रदान गर्ने उद्देश्यले यो अस्पताल निर्माण गरिएको थियो । विभिन्न संघ–संस्था, दाताहरू, र स्थानीय समुदायको सहयोगमा करोडौँ रुपैयाँको लगानीमा बनेको यो भवन भौतिक संरचनाको हिसाबले बलियो र सुविधासम्पन्न छ । तर, यति ठूलो लगानी र सम्भावना बोकेको यो अस्पताल आज बेवारिसे अवस्थामा छ । राजमार्गबाटै देखिने यो भवनको कुरूप र जीर्ण दृश्यले हरेक बटुवाको मनमा प्रश्न उब्जाउँछ– यस्तो सम्भावनायुक्त संरचनालाई किन यत्तिकै खेर जान दिइँदैछ ?
अस्पताल सञ्चालनमा आउन नसक्नुको पछाडि धेरै कारणहरू हुन सक्छन् । पहिलो, सम्बन्धित निकायहरूको उदासीनता र प्राथमिकताको कमी स्पष्ट देखिन्छ। स्थानीय सरकार, स्वास्थ्य मन्त्रालय, र अन्य सम्बद्ध संस्थाहरूले यो अस्पताललाई सञ्चालनमा ल्याउन ठोस पहल गरेको देखिँदैन । दोस्रो, आवश्यक जनशक्ति, उपकरण, र बजेटको अभावले पनि यो परियोजना अगाडि बढ्न सकेको छैन । तेस्रो, निर्माणपछि नियमित मर्मत–सम्भार र संरक्षणको अभावमा भवन जीर्ण बन्दै गएको छ। यी सबै समस्याहरूको समाधान सम्भव छ, तर यसका लागि इच्छाशक्ति र समन्वयको आवश्यकता छ । स्थानीय सरकारले यो अस्पताललाई सञ्चालनमा ल्याउन विशेष चासो देखाउनुपर्छ । घोराही उपमहानगरपालिकाले यो परियोजनालाई प्राथमिकतामा राखेर कार्ययोजना बनाउनु जरुरी छ । अस्पताल सञ्चालनका लागि आवश्यक बजेट, विशेषज्ञ चिकित्सक, र अन्य स्वास्थ्यकर्मीहरूको व्यवस्था गर्न स्थानीय सरकारले पहल गर्नुपर्छ । साथै, निजी क्षेत्र वा गैरसरकारी संस्थाहरूसँगको साझेदारीमा यो अस्पताललाई सञ्चालनमा ल्याउन सकिन्छ । यदि बाल अस्पतालकै रूपमा सञ्चालन गर्न सम्भव नभए पनि यो भवनलाई अन्य स्वास्थ्य सेवाहरू, जस्तै– प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र, मातृशिशु स्वास्थ्य क्लिनिक, वा सामुदायिक स्वास्थ्य केन्द्रको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
उमाशंकर बाल अस्पतालमा विभिन्न दाताहरू र संघ–संस्थाहरूको लगानी छ । यो लगानीलाई सम्मान गर्नु र तिनको सदुपयोग गर्नु हाम्रो दायित्व हो । दाताहरूको विश्वासलाई कायम राख्न पनि यो अस्पताललाई सञ्चालनमा ल्याउनु जरुरी छ । स्थानीय समुदायलाई पनि यो परियोजनामा संलग्न गराउनुपर्छ । सामुदायिक स्वामित्वले अस्पतालको दीर्घकालीन सञ्चालनमा सहयोग पुग्छ । साथै, यो अस्पताल सञ्चालनमा आएमा स्थानीय स्तरमा रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना हुनेछन्, जसले आर्थिक विकासमा पनि टेवा पुग्नेछ । यदि उमाशंकर बाल अस्पताललाई विशेषज्ञ बाल अस्पतालकै रूपमा सञ्चालन गर्न सम्भव नभए पनि यो भवनलाई अन्य प्रयोजनका लागि प्रयोग गर्न सकिन्छ । उदाहरणका लागि, यो भवनलाई शैक्षिक संस्था, सामुदायिक केन्द्र, वा प्रशिक्षण केन्द्रको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ । यस्ता वैकल्पिक उपयोगले भवनको संरक्षण मात्र होइन, सामुदायिक विकासमा पनि योगदान पु¥याउँछ । तर, यस्तो निर्णय लिनुअघि स्थानीय समुदाय, सरोकारवाला, र दाताहरूसँग व्यापक छलफल गर्नु जरुरी छ ।
अहिलेको अवस्थामा उमाशंकर बाल अस्पतालको भवन जीर्ण बन्दै गएको छ । यदि यही अवस्था कायम रह्यो भने यो भवन अबको केही वर्षमै पूर्ण रूपमा भग्नावशेषमा परिणत हुने निश्चित छ। यो अवस्थाले ठूलो आर्थिक क्षति मात्र होइन, सामाजिक र नैतिक क्षति पनि निम्त्याउँछ । सार्वजनिक सम्पत्तिको यस्तो दुरुपयोगले सरकार र सम्बन्धित निकायहरूको विश्वसनीयतामाथि प्रश्न उठ्छ । त्यसैले, यो अस्पताललाई जतिसक्दो चाँडो सञ्चालनमा ल्याउन वा वैकल्पिक उपयोगमा ल्याउन ठोस कदम चाल्नुपर्छ । उमाशंकर बाल अस्पताल केवल एउटा भवन मात्र होइन, यो दाङका बालबालिकाहरूको स्वस्थ भविष्यको सम्भावना हो । यो अस्पताललाई सञ्चालनमा ल्याउनु भनेको स्थानीय समुदायको स्वास्थ्य सेवामा पहुँच बढाउनु, दाताहरूको लगानीको सम्मान गर्नु, र सार्वजनिक सम्पत्तिको संरक्षण गर्नु हो । स्थानीय सरकार, प्रशासन, र समुदायको संयुक्त प्रयासले यो अस्पताललाई पुनर्जनम दिन सकिन्छ । अब ढिलाइ गर्नुहुँदैन । सम्बन्धित सबै पक्षले यो विषयमा गम्भीरतापूर्वक चासो देखाएर ठोस कार्ययोजना बनाउनुपर्छ । अन्यथा, यो अस्पताल भग्नावशेषमा परिणत भएर इतिहासको एउटा दुखद पृष्ठ बन्नेछ ।
